Tại Sao Cứ Ăn Vào Là Đau Bụng, Đi Ngoài? Đây Có Thể Là Lý Do
Mở đầu
Bạn có từng bị đau bụng, đầy hơi, đi ngoài thất thường suốt nhiều tuần mà đi khám thì kết quả lại hoàn toàn “bình thường”? Nếu có, bạn có thể đang mắc hội chứng ruột kích thích (IBS) – một trong những rối loạn tiêu hóa mạn tính phổ biến nhất, nhưng lại khó chẩn đoán và dễ bỏ sót.
Hội chứng ruột kích thích tuy không gây nguy hiểm đến tính mạng, nhưng lại ảnh hưởng nặng nề đến chất lượng sống, từ ăn uống, giấc ngủ đến tâm lý hàng ngày. Bài viết dưới đây giúp bạn hiểu sâu hơn về căn bệnh “thầm lặng” này một cách khoa học, rõ ràng và dễ tiếp cận.
1. Hội chứng ruột kích thích là gì?
Hội chứng ruột kích thích (IBS – Irritable Bowel Syndrome) là một rối loạn chức năng tiêu hóa, trong đó đại tràng hoạt động bất thường mà không có tổn thương thực thể nào được tìm thấy qua nội soi hay xét nghiệm.
Người mắc IBS thường có đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón kéo dài, nhưng không có dấu hiệu viêm, loét hay khối u. Đây là căn bệnh mạn tính, tức là kéo dài nhiều tháng, nhiều năm và có thể tái phát theo đợt.
2. Nguyên nhân – Cơ chế gây bệnh
IBS là kết quả của nhiều yếu tố kết hợp, bao gồm:
a. Rối loạn trục não – ruột (gut-brain axis)
Đường ruột và não bộ có mối liên kết chặt chẽ thông qua hệ thần kinh ruột. Khi bạn căng thẳng, lo âu, não gửi tín hiệu làm thay đổi nhu động ruột → ruột co thắt bất thường, gây đau và rối loạn đại tiện.
b. Quá mẫn cảm nội tạng
Ở người bị IBS, ruột trở nên nhạy cảm hơn bình thường. Những kích thích nhẹ như khí trong ruột, áp lực nhẹ cũng có thể gây đau dữ dội.
c. Rối loạn hệ vi sinh đường ruột
Sự mất cân bằng giữa vi khuẩn “tốt” và “xấu” trong ruột có thể gây rối loạn tiêu hóa, sinh khí, đầy hơi và thay đổi tính chất phân.
d. Các yếu tố thúc đẩy khác
-
Hậu nhiễm trùng đường tiêu hóa
-
Thay đổi nội tiết tố (phụ nữ dễ mắc hơn)
-
Chế độ ăn uống không phù hợp
3. Triệu chứng nhận biết
Người bị IBS thường có các triệu chứng kéo dài ít nhất 3 tháng, bao gồm:
| Triệu chứng | Đặc điểm |
|---|---|
| Đau bụng | Âm ỉ hoặc từng cơn, thường giảm sau khi đi ngoài |
| Rối loạn phân | Táo bón, tiêu chảy hoặc xen kẽ cả hai |
| Đầy hơi, chướng bụng | Khó chịu vùng bụng dưới, bụng kêu ọc ạch |
| Cảm giác mót rặn | Đi ngoài không hết, muốn đi tiếp sau đó |
Một số người còn kèm theo mệt mỏi, buồn nôn, lo lắng hoặc rối loạn giấc ngủ.
4. Phân loại theo thể bệnh
-
IBS-C (thể táo bón): Phân khô cứng, đi khó
-
IBS-D (thể tiêu chảy): Phân lỏng, đi nhiều lần
-
IBS-M (thể hỗn hợp): Xen kẽ táo bón và tiêu chảy
-
IBS-U (không xác định): Không rõ đặc trưng cụ thể
5. Chẩn đoán: Làm sao biết mình bị IBS?
a. Dựa vào tiêu chuẩn Rome IV:
-
Đau bụng ít nhất 1 lần/tuần trong 3 tháng
-
Kèm theo ít nhất 2/3 dấu hiệu:
-
Giảm đau sau khi đi ngoài
-
Thay đổi số lần đi ngoài
-
Thay đổi hình dạng phân
-
b. Loại trừ bệnh lý khác
Các xét nghiệm cần làm:
-
Xét nghiệm máu và phân
-
Nội soi đại tràng nếu có dấu hiệu cảnh báo (đi ngoài ra máu, sụt cân, thiếu máu…)
6. Điều trị hội chứng ruột kích thích
a. Thay đổi lối sống và chế độ ăn
-
Ăn nhiều rau xanh, chất xơ hòa tan (yến mạch, chuối, táo, hạt lanh…)
-
Tránh thực phẩm sinh hơi: đậu, bắp cải, hành, tỏi
-
Giảm đường lactose, gluten nếu không dung nạp
-
Hạn chế đồ uống có cồn, caffeine, thức ăn chiên rán
-
Tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc, quản lý căng thẳng
b. Sử dụng thuốc theo chỉ định bác sĩ
| Tình trạng | Thuốc thường dùng |
|---|---|
| Đau bụng, co thắt | Thuốc chống co thắt (mebeverin, alverin) |
| Tiêu chảy | Loperamide |
| Táo bón | Sorbitol, lactulose |
| Tâm lý lo âu | Thuốc chống trầm cảm liều thấp |
| Rối loạn vi sinh | Probiotic đa chủng |
c. Hỗ trợ bằng sản phẩm bổ sung
Nhiều người lựa chọn thêm các sản phẩm hỗ trợ từ:
-
Men vi sinh (probiotic): Cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột
-
Chất xơ hòa tan: Giúp điều hòa phân
-
Enzyme tiêu hóa: Giảm đầy hơi, khó tiêu
-
Chiết xuất thực vật: Gừng, nghệ, bạc hà – làm dịu niêm mạc ruột, chống co thắt
7. Lưu ý và phòng ngừa
-
IBS là bệnh mãn tính nhưng lành tính. Điều quan trọng là quản lý triệu chứng lâu dài, không nên quá lo lắng.
-
Ghi lại nhật ký ăn uống, thời điểm đau bụng – để tìm nguyên nhân khởi phát
-
Tái khám định kỳ nếu triệu chứng thay đổi hoặc xuất hiện các dấu hiệu cảnh báo
Kết luận
Hội chứng ruột kích thích là một căn bệnh phổ biến, dễ bị hiểu nhầm hoặc bỏ qua do không có tổn thương thực thể. Tuy nhiên, nếu được chẩn đoán đúng và quản lý hợp lý, người bệnh hoàn toàn có thể sống khoẻ mạnh, kiểm soát tốt triệu chứng mà không phụ thuộc thuốc.
