Tuyến giáp là “bộ máy điều hòa chuyển hóa” của cơ thể. Khi tuyến giáp gặp trục trặc, cơ thể sẽ xuất hiện nhiều biểu hiện bất thường. Bài viết giúp bạn nhận biết sớm dấu hiệu của các bệnh lý tuyến giáp phổ biến để phát hiện và điều trị kịp thời.
1. Tuyến giáp là gì và vai trò của nó?
Tuyến giáp là tuyến nội tiết nhỏ nằm ở phía trước cổ, có hình con bướm, đảm nhiệm vai trò sản xuất hormone T3 (Triiodothyronine) và T4 (Thyroxine).
Các hormone này điều hòa nhịp tim, thân nhiệt, cân nặng, năng lượng và quá trình trao đổi chất của cơ thể.
Khi tuyến giáp hoạt động rối loạn – tiết quá nhiều hoặc quá ít hormone – sẽ gây ra bệnh lý tuyến giáp, ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể.
2. Các bệnh lý thường gặp ở tuyến giáp
2.1. Cường giáp (Basedow, Graves’ disease)
Là tình trạng tuyến giáp hoạt động quá mức, sản xuất quá nhiều hormone T3 và T4.
Dấu hiệu nhận biết:
-
Giảm cân nhanh dù ăn nhiều
-
Tim đập nhanh, hồi hộp, lo lắng
-
Run tay, ra mồ hôi nhiều, mất ngủ
-
Mắt lồi, cổ to (bướu cổ)
-
Tính khí thay đổi, dễ cáu gắt
Nguyên nhân:
Chủ yếu do rối loạn miễn dịch, cơ thể tự sinh ra kháng thể kích thích tuyến giáp hoạt động quá mức.
2.2. Suy giáp (Hypothyroidism)
Trái ngược với cường giáp, suy giáp là tình trạng tuyến giáp hoạt động kém, không sản xuất đủ hormone.
Dấu hiệu điển hình:
-
Mệt mỏi, buồn ngủ, phản ứng chậm chạp
-
Tăng cân, da khô, tóc rụng
-
Hay lạnh, nhịp tim chậm
-
Giảm trí nhớ, trầm cảm
-
Ở phụ nữ: kinh nguyệt không đều, giảm khả năng sinh sản
Nguyên nhân:
Thường gặp do viêm tuyến giáp Hashimoto, thiếu i-ốt kéo dài, sau phẫu thuật hoặc điều trị cường giáp quá mức.
2.3. Bướu giáp (phì đại tuyến giáp)
Là hiện tượng tuyến giáp phát triển to bất thường, có thể là lành tính hoặc ác tính.
Dấu hiệu nhận biết:
-
Cổ phình to, có thể nhìn thấy rõ khi nuốt
-
Cảm giác vướng cổ, khó nuốt, khó thở
-
Thay đổi giọng nói nếu bướu lớn chèn ép dây thanh
Nguyên nhân:
Thiếu i-ốt, rối loạn hormone, viêm tuyến giáp mạn tính hoặc u lành, u ác tính.
2.4. Ung thư tuyến giáp
Là bệnh lý ác tính bắt nguồn từ tế bào tuyến giáp.
Triệu chứng cảnh báo:
-
Có khối u cứng ở cổ, không di động
-
Hạch cổ to, khàn tiếng kéo dài
-
Nuốt vướng, ho khan không rõ nguyên nhân
-
Sụt cân, mệt mỏi, khó thở
Lưu ý: Nhiều trường hợp ung thư tuyến giáp diễn tiến âm thầm, chỉ phát hiện tình cờ qua siêu âm hoặc khám định kỳ.
3. Cách phân biệt các bệnh lý tuyến giáp qua biểu hiện lâm sàng
| Dấu hiệu | Cường giáp | Suy giáp | Bướu giáp | Ung thư tuyến giáp |
|---|---|---|---|---|
| Cân nặng | Giảm nhanh | Tăng cân | Bình thường hoặc tăng nhẹ | Giảm cân bất thường |
| Nhịp tim | Nhanh | Chậm | Bình thường hoặc nhanh | Bình thường |
| Nhiệt độ cơ thể | Nóng, ra mồ hôi | Hay lạnh | Bình thường | Bình thường |
| Tâm trạng | Lo lắng, dễ cáu | Buồn ngủ, chậm chạp | Bình thường | Lo lắng, mệt mỏi |
| Cổ | To, mềm, có thể rung | To nhẹ | To rõ, có khối | U cứng, không di động |
4. Khi nào cần đi khám tuyến giáp?
Bạn nên đến bác sĩ chuyên khoa nội tiết hoặc nội tổng quát nếu có một trong các biểu hiện sau:
-
Thay đổi cân nặng không rõ nguyên nhân
-
Mệt mỏi kéo dài, rối loạn tim mạch hoặc kinh nguyệt
-
Cảm giác vướng cổ, khàn tiếng lâu ngày
-
Có người thân mắc bệnh tuyến giáp hoặc từng điều trị xạ trị vùng cổ
Các xét nghiệm chẩn đoán thường được thực hiện:
-
Xét nghiệm máu định lượng TSH, FT3, FT4
-
Siêu âm tuyến giáp
-
Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA) nếu nghi ngờ u
-
Xạ hình tuyến giáp (nếu cần xác định tính chất bướu)
5. Phòng ngừa và chăm sóc tuyến giáp khỏe mạnh
-
Bổ sung đủ i-ốt: qua muối i-ốt, hải sản, rong biển (dưới hướng dẫn bác sĩ).
-
Ăn uống cân đối: giàu selen, kẽm, vitamin A, D, E giúp hỗ trợ chức năng tuyến giáp.
-
Kiểm tra sức khỏe định kỳ: đặc biệt với người có tiền sử bệnh nội tiết.
-
Tránh stress, ngủ đủ giấc: vì căng thẳng kéo dài ảnh hưởng hoạt động hormone tuyến giáp.
Kết luận
Bệnh tuyến giáp tuy phổ biến nhưng có thể phát hiện sớm nếu bạn hiểu và chú ý đến các dấu hiệu của cơ thể. Việc thăm khám định kỳ và điều trị kịp thời giúp kiểm soát bệnh hiệu quả, ngăn ngừa biến chứng và duy trì chất lượng cuộc sống lâu dài.
