Người ái kỷ là người có xu hướng đề cao bản thân, cần được ngưỡng mộ và thiếu sự đồng cảm. Bài viết giúp bạn nhận biết, lý giải nguyên nhân và ứng xử phù hợp.
Người ái kỷ là gì?
Người ái kỷ (narcissist) là người luôn cho rằng mình đặc biệt. Họ thích được ngưỡng mộ và quan tâm. Tuy nhiên, họ thường thiếu sự đồng cảm với người khác. Trong tâm lý học, đây là một dạng rối loạn nhân cách gọi là rối loạn ái kỷ.
Họ có xu hướng thao túng cảm xúc và hành vi của người khác để đạt mục đích cá nhân. Sự tự tin của họ thường vượt quá thực tế, dễ gây tổn thương cho người xung quanh.
Dấu hiệu nhận biết
-
Luôn cho rằng bản thân giỏi hơn người khác.
-
Thích được chú ý và khen ngợi.
-
Không quan tâm đến cảm xúc người khác.
-
Thường thao túng hoặc lợi dụng người xung quanh.
-
Ghen tị với người khác hoặc cho rằng người khác ganh tị với mình.
-
Dễ tức giận khi bị chỉ trích.
-
Mộng tưởng về sự hoàn hảo, quyền lực hoặc thành công.
Nguyên nhân hình thành tính cách ái kỷ
Có nhiều yếu tố tác động đến người ái kỷ. Trẻ được nuông chiều quá mức có thể hình thành tính cách này. Ngược lại, trẻ bị bỏ bê, thiếu yêu thương cũng có nguy cơ cao.
Áp lực thành tích hoặc môi trường so sánh liên tục khiến trẻ học cách đề cao bản thân để tồn tại. Ngoài ra, yếu tố di truyền và khác biệt sinh học trong não bộ cũng góp phần gây nên rối loạn này.
Ảnh hưởng trong mối quan hệ
Người ái kỷ thường tạo ra những mối quan hệ thiếu cân bằng. Họ không chia sẻ cảm xúc, không hỗ trợ người khác. Thay vào đó, họ dễ khiến người xung quanh cảm thấy mệt mỏi và tự ti.
Người sống với ái kỷ lâu dài có thể bị tổn thương tâm lý. Họ thường cảm thấy mình không đủ tốt và dần phụ thuộc vào người kia. Một số người rơi vào trạng thái bị thao túng tinh thần, rất khó rút lui khỏi mối quan hệ.
Cách ứng xử hiệu quả
-
Đặt ra ranh giới rõ ràng trong giao tiếp và hành động.
-
Tránh tranh cãi hoặc cố thay đổi họ. Điều đó thường phản tác dụng.
-
Giữ vững quan điểm cá nhân, không bị cuốn vào cảm xúc tiêu cực.
-
Ưu tiên chăm sóc bản thân và tìm hỗ trợ tâm lý nếu cần.
-
Nếu mối quan hệ quá độc hại, hãy cân nhắc việc rút lui an toàn.
Người ái kỷ có thể thay đổi không?
Một số người ái kỷ có thể thay đổi. Tuy nhiên, điều đó chỉ xảy ra nếu họ nhận thức được vấn đề. Họ cần cam kết điều trị tâm lý lâu dài và hợp tác với chuyên gia. Trị liệu nhận thức – hành vi (CBT) thường được dùng trong các trường hợp này.
Kết luận
Người ái kỷ không phải lúc nào cũng xấu. Nhưng nếu không kiểm soát được tính cách, họ dễ làm tổn thương người khác. Nhận diện sớm và biết cách ứng xử giúp bạn giữ được sự cân bằng và an toàn trong các mối quan hệ.
