Mũi là gì và giữ vai trò gì trong sức khỏe?
Mũi là cửa ngõ đầu tiên của hệ hô hấp, đồng thời là nơi đảm nhận chức năng cảm nhận mùi. Mỗi ngày, mũi tiếp xúc với hàng triệu hạt bụi, vi khuẩn, virus từ không khí. Nhờ cấu tạo đặc biệt, mũi có khả năng lọc sạch không khí, làm ấm, làm ẩm và bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân gây bệnh.
Bất kỳ rối loạn nào tại mũi – từ nghẹt mũi, viêm mũi, polyp mũi đến lệch vách ngăn – đều ảnh hưởng trực tiếp đến hô hấp, chất lượng giấc ngủ và sức khỏe tổng thể.
Cấu tạo của mũi – Nhỏ nhưng phức tạp
Mũi gồm 2 phần chính:
-
Mũi ngoài: Bao gồm sống mũi, cánh mũi, lỗ mũi, tạo nên hình dạng bên ngoài của mũi.
-
Mũi trong: Bao gồm khoang mũi được chia đôi bởi vách ngăn mũi, bên trong có cuốn mũi và niêm mạc mũi, được lót bằng lớp lông chuyển và tuyến tiết nhầy.
Ngoài ra, mũi còn kết nối với xoang cạnh mũi – các hốc rỗng nằm trong hộp sọ, có vai trò làm nhẹ khối xương mặt, cộng hưởng âm thanh và tăng hiệu quả làm ẩm không khí.
Chức năng quan trọng của mũi
-
Lọc bụi và vi khuẩn: Lông mũi và dịch nhầy giữ lại bụi mịn, vi khuẩn, ngăn không cho chúng xâm nhập vào phổi.
-
Làm ấm và ẩm không khí: Không khí hít vào được điều chỉnh về nhiệt độ và độ ẩm phù hợp với phổi.
-
Khứu giác: Nhận biết mùi qua thụ thể khứu giác ở vùng mũi trên.
-
Tăng cộng hưởng giọng nói: Mũi và xoang tạo ra âm vang tự nhiên trong giọng nói.
-
Dẫn lưu dịch tiết xoang: Dịch từ các xoang được dẫn qua mũi, tránh ứ đọng và nhiễm trùng.
Các vấn đề thường gặp ở mũi
-
Viêm mũi dị ứng: Do phản ứng miễn dịch quá mức với phấn hoa, bụi mịn, lông động vật. Triệu chứng: hắt hơi, nghẹt mũi, chảy nước mũi trong, ngứa mũi.
-
Viêm mũi xoang: Viêm niêm mạc mũi và các xoang cạnh mũi, gây nghẹt mũi, đau vùng mặt, sốt nhẹ, mệt mỏi.
-
Polyp mũi: Khối u lành tính trong mũi, gây tắc nghẽn, giảm khứu giác.
-
Lệch vách ngăn mũi: Gây khó thở một bên, viêm mũi xoang tái phát.
-
Chảy máu cam: Do thời tiết khô hanh, ngoáy mũi, tăng huyết áp, hoặc bất thường mạch máu.
Dấu hiệu cho thấy mũi đang gặp vấn đề
-
Nghẹt mũi kéo dài, đặc biệt về đêm
-
Hắt hơi liên tục, kèm ngứa mũi
-
Chảy dịch mũi vàng xanh, hôi
-
Đau đầu, đau vùng trán, mặt
-
Mất hoặc giảm khứu giác
-
Thở khò khè khi ngủ, ngủ ngáy
Nếu các triệu chứng kéo dài trên 7 ngày hoặc tái phát thường xuyên, nên khám chuyên khoa tai mũi họng để được nội soi mũi và đánh giá cụ thể.
Cách chăm sóc mũi đúng cách
-
Vệ sinh mũi hàng ngày bằng nước muối sinh lý, đặc biệt sau khi ra ngoài hoặc tiếp xúc khói bụi
-
Hạn chế tiếp xúc dị nguyên: đeo khẩu trang, giữ nhà cửa sạch sẽ, tránh lông thú, phấn hoa
-
Uống đủ nước, bổ sung vitamin C và omega-3 để tăng cường hàng rào miễn dịch
-
Không ngoáy mũi bằng tay hoặc vật cứng
-
Tránh lạm dụng thuốc xịt mũi gây co mạch kéo dài
-
Tập luyện thể dục giúp thông thoáng đường thở
-
Đi khám chuyên khoa định kỳ nếu có tiền sử viêm xoang, polyp hoặc dị ứng
Kết luận
Mũi không chỉ là nơi tiếp nhận không khí mà còn là cơ quan bảo vệ, điều phối nhiều chức năng quan trọng trong cơ thể. Việc chủ động chăm sóc và phát hiện sớm các bất thường ở mũi sẽ giúp bạn duy trì hệ hô hấp khỏe mạnh, phòng tránh các biến chứng nghiêm trọng như viêm xoang mạn, polyp hay thậm chí là mất khứu giác lâu dài.
